W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym zasady transplantacji jest ustawa z dnia 1 lipca 2005r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (zwana dalej w skrócie ustawą).
Zgodnie z art. 5 ustawy:
„1. Pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich w celu ich przeszczepienia lub pobrania komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u ludzi można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu.
2. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy.
3. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni.
4.Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się w przypadku pobierania komórek, tkanek i narządów w celu rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji zwłok postępowania leczniczego.”
Dalej art. 6 ustawy stanowi, że:
„1. Sprzeciw wyraża się w formie:
1) wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich;
2) oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
3) oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.
2.Przepisy ust. 1 stosuje się również do sprzeciwu wyrażanego przez przedstawiciela ustawowego.
3. Sprzeciw jednego przedstawiciela ustawowego lub osoby, o której mowa w art. 5 ust. 3, jest skuteczny w stosunku do pozostałych.
4. Sprzeciw może być cofnięty w każdym czasie w formach, o których mowa w ust. 1.”
W myśl art. 7 ust. 1 i 7 ustawy w celu rejestrowania, przechowywania i udostępniania wpisu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, oraz zgłoszeń o wykreślenie wpisu sprzeciwu, tworzy się centralny rejestr sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich, zwany dalej „centralnym rejestrem sprzeciwów”. Centralny rejestr sprzeciwów prowadzi Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”.
Osoba wyrażająca zgodę na oddanie po śmierci swoich komórek, tkanek i narządów do przeszczepienia dla ratowania życia i przywracania zdrowia ludziom chorym może także nosić przy sobie własnoręcznie podpisane oświadczenie woli. Jednak takie oświadczenie woli ma charakter informacyjny i nie zwalnia lekarza, mającego zamiar dokonać pobrania z obowiązku sprawdzenia w centralnym rejestrze sprzeciwów, czy osoba ta nie wyraziła sprzeciwu za życia.
O swoim stanowisku wobec oddania po śmierci komórek, tkanek i narządów do przeszczepienia warto również poinformować swoją rodzinę, ponieważ mogą oni przekazać i potwierdzić wolę zmarłego.
Na dzień 31 grudnia 2022 r. na przeszczepienie narządu oczekiwało w Polsce 1856 osób (zgodnie ze statystyką prowadzoną przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” w 2022 roku).
Przedstawione powyżej stanowisko ma charakter wyłącznie informacyjny.
Więcej danych dostępnych jest m.in. na stronach:
https://www.poltransplant.org.pl/
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/transplantologia-dar-zycia
